Praten in watermeloenen: Arjan Vergeer over storytelling

De Chinese muur is zo verschrikkelijk groot dat je ‘m vanuit de ruimte kunt zien. Wanneer je overlijdt, groeien je haren en je nagels nog een tijdje door. En Eskimo’s hebben meer dan 23 woorden voor datgene wat wij in één woord ‘sneeuw’ noemen.Toch?

Oud nieuws, zeg je waarschijnlijk. Die verhalen kende je al. Iedereen weet dat je de Chinese muur vanuit de ruimte kunt zien. Daar hoef je geen blog over te lezen. En precies dát is mijn punt. Want: waarom weten we dat allemaal? Hebben we dit op school geleerd? (nee.) Is het relevant voor ons dagelijks bestaan? (nee.) Hoe komt het dan dat iedereen deze verhalen kent, over de muur, de Eskimo’s en jouw groeiende nagels?

De Amerikaanse broers Dan en Chip Heath onderzochten het fenomeen van de ‘plakfactor’: verhalen die als een kleine post-it aan de binnenkant van je hoofd blijven plakken, ongeacht of je iets aan die verhalen hebt en sterker nog: ongeacht of ze waar zijn. De Heath broertjes onderscheiden zes verschillende elementen die bepalen of een verhaal ‘plakkend’ is en ééntje ervan is deze: goede verhalen zijn als watermeloenen. Dat leg ik je zo uit.

Allereerst hoe het niet moet. Kampioen van de anti-watermeloen is natuurlijk de overheid. Deze quote is (eerlijk waar) niet verzonnen: “Ombuiging passend onderwijs en langstudeerders getemporiseerd. De vertraging wordt gedekt uit incidentele ruimte op de OCW-begroting, middelen voor de prijsbijstelling en een korting op de middelen voor uniforme toetsing, maatschappelijke stage en prestatiebeloning.”

Pardon? Wie begrijpt wat hier staat mag het zeggen. En het staat gewoon op de website van de Rijksoverheid, die hiermee veronderstelt haar burgers te informeren. Onze taal raakt verstopt onder de vaagtaal. We gebruiken met elkaar zoveel moeilijke en verschillend te interpreteren woorden, dat niemand meer helemaal zeker weet wat er wordt gezegd. Luister eens naar een gemiddelde presentatie in een gemiddelde vergaderzaal: ‘helicopterview’, ‘implementeren’, ‘out-of-the-box-denken’, ‘synergie’, ‘de klant centraal stellen’,’een stukje pro-activiteit’…

Maar: waar gáát het over? De oplossing zit ‘m in de watermeloen: hoe concreter, hoe beter. Het mooie van een watermeloen is dat ik, nu ik deze zin schrijf, precies hetzelfde plaatje in mijn hoofd heb als jij, die nu deze zin leest. We zien beide zo’n grote groene bol voor ons, met van die golvende licht- en donkergroene lijnen over de schil. Wanneer we ‘m opensnijden zien we allebei die donkerrode natsappige binnenkant met zwarte pitjes. De watermeloen in mijn hoofd is vrijwel identiek aan de watermeloen in jouw hoofd. Misverstanden over wat een watermeloen is, zullen wij niet krijgen. Als jij aan mij vraagt: koop een watermeloen, weet ik precies wat mij te doen staat.

Vergelijk dat eens met de taal in een gemiddelde meeting: ‘een stukje draagvlak creëren’ (waarom niet gewoon: ik ga er met mijn collega’s over kletsen, naar ze luisteren en ze uitleggen waarom dit belangrijk is?), ‘een bilateraaltje’ (waarom niet gewoon: een gesprek?) en ‘een zeer scherp cashbeleid’ (waarom niet gewoon: we geven even niets meer uit?).

Watermeloenen dus. Elk verhaal is te vertellen in watermeloenen. Het is niet zo dat we in een wereld leven waar geen alternatieven bestaan voor betekenisloze managementtaal. En hoe meer watermeloenen, hoe beter je verhaal overkomt en hoe beter mensen jouw verhaal onthouden. Een stukje focusgebeuren betreffende de watermeloen verdient dus absolute prioriteit in de vaagtaal-reductiestrategie.

Ofwel: no bullshit. En nu weer aan het werk!

PS: De Chinese muur kun je niet zien vanuit de ruimte. Het ding is wel lang, maar niet zo breed. Eskimo’s hebben niet 23 woorden voor sneeuw. Eskimo’s is namelijk geen taal. En je nagels en haren groeien niet door; onze huid droogt wat in en daarom lijkt het zo. Alle drie onzinverhalen, die wel alleen maar onthouden omdat het zulke watermeloenen zijn: superconcreet en we zien het meteen helemaal voor ons. Of ze nou waar zijn of niet.